upod-upod

pudpod na halos ang tsinelas na suot ko ngayon.

ang tsinelas na nagdala sakin sa kung saan saan at nakasama kong humarap sa kung anu-ano. ang tsinelas na dating bago, ngayon ay halos butas at pruo kulubot.

upod-upod ang tawag ni tita chatty kay angel noong bata kami. palagi niya kasi itong sinasama sa kung saan-saan. upod sa salitang ilonggo ata ay 'sama'. at sa ilang beses na umupod si angel kasama nila paula, minsan kasama ako minsan naman hindi, masasabi kong mas malapit kaming tatlo noong ganoon lang ang buhay namin. masaya kaming magkakasama.

siguro ngayon, sa aming tatlo, ako na ang upod-upod. hindi man sa mga lakad ng pamilya, mula ng nagdalaga kami ay nabawasan na ang mga gala ng angkan, pero siguro sa buhay kong misyonero. misyonero hindi lang para sa kabataan pero para na din sa serbisyong bayan.

ngayon, nabubuhay ako mula sa aking bag. para akong pagong na palaging dala ang aking bahay sa aking likod o balikat. at tanging ang tsinelas na suot ko ang proteksyon mula sa karahasan ng mundo.

inaamin ko na minsan nakakapagod, na minsan gusto ko na lang umuwi at matulog, pero kahit ano pa ang pagod na nararamdaman ko, wala iyon sa saya na dulot ng paglilingkod. kahit pa minsan, na sa layo ng nararating ko ay hindi ko na naiintindihan ang dialekto ng mga nakakasama ko. kahit pa taliwas na sa inaasahan ang lahat, wala pa rin sa saya na dulot ng abot kamay na tagumpay.

sa huli, tanging ang tsinelas ko lang at ang Diyos ang kakampi ko sa mahabahabang lakwatsang ito. kahit pa ang tsinelas na suot ko ay halos mapigtas na sa tindi ng lubak ng daan.

jigsaw

mahirap buuin ang mga pira-pirasong sing-liit ng kuko sa hinliliit ng paa. liban sa nakakaduling, nakakabubog at mahirap pang pulutin.

pakiramdam ko ay nababasag na lang ako araw-araw. nanlulumo sa kapaguran at nanglalata sa mga kaganapan. sa bilis ng panahon, tila ba ako ay uugod-ugod sa kahahabol dito. sa billis ng panahon, malabo nang mahabol ko ang alon.

at sa bagal ng aking kilos, nadudurog ako. pinupulbos ang buo kong pagka-tao sa mabagal kong pagtakbo laban sa alon ng panahon. at ang pulobos ay nadadala na lang ng hangin tungo kung saan-saan, tungo sa kawalan.

kaya mahirap nang hanapin ang ga-pulbos kong pagka-tao. kaya mahirap simulan ang pagpulot sa dating larawan ng kung ano ako.

at kung hindi matapos ang pagpulot, hindi masisimulan ang pag-buo.

pero mahirap man hanapin at pulutin ang mga pira-pirasong sing-liit ng hinliliit ng paa, mainam ng simulan ko na ngayon. para, kung hindi man bukas, balang araw ay gigising akong buo na muli ako.

muli, kaligtasan ang aking dasal.

TUYO pang almusal at kung bakit ayaw ko nun

hindi ko kailangman tinagkilik ang tuyo. o tabagak ika ni mami.

wala kasi siyang lasa liban na lang sa mantika na nanunuot sa isda habang ito ay piniprito.

hindi ko kailanman tinangkilik ang tuyo.

gaya ng utak na wala nang maisulat dahil tigang na sa kaalaman.

parang bibig na wala nang mabigkas dahil salat na sa karunungan.

kaya hindi ko kailanman tinangkilik ang tuyo, wala kasing nakukuhang sapat na nutrisyon mula dito.

at muli, kaligtasan at lakas pa din ang aking dasal.

KAY LUNA AT KAY SOL, at kung kinakian nga ba ng buwan ang araw kapag gabi and vice versa

ang umaga ay nagsisimula matapos ang gabi. at ang gabi ay nagsisimula matapos ang umaga.

para kay sol, na dating ako, tandaan mo na sa sinag ng ngiti ay nakakapapagaan ng loob. sa dinami-dami ng saya ng ating pinasamahan, at ating napamahagi, sapat na iyon para maalala kita. sana ay maintindihan mo na kailangan ko lang talagang umayon sa panahon kaya napabayaan na kita.

para naman kay luna, na persona ko ngayon, hindi sa pag-luha nadadaan ang lahat ng bagay. hindi sa pagtaas ng boses o pagkunot ng kilay matatapos ang mga problema. ang galit, gaya ng saya, ay nakakahawa at sana ay matandaan mo yan. aaminin ko na madalas gusto kita kalimutan bilang nasasaktan ako sa iyo. pero ikaw ay ako din. at ang pagkalimot sa iyo ay pagkalimot na din sa akin.

para ulit kay sol, na marahil nasa kasulok-sulukan ng katauhan ko, baka nga kinain ka ni luna kaya ka biglang nawala. baka inulam ka niya kasama ng mga bahaghari at bughaw na ulap na minsa'y namumuno sa aking buhay. ito marahil ang dikta ng panahon. hindi ko alam, hindi ko masabi, lalo pa at si luna pa ang persona ko ngayon.

para muli ay luna, na maaring kumain kay sol kaya siya nawawala, hindi ko alam kung paano, pero nararamdaan kong kakainin ka din ni sol. matatapos ka din at sa halip na ako ay ikaw kundi ako ay siya. mawawala ka din at si sol ang papalit.

mawawala si luna at si sol ang papalit. mawawala si sol at si luna ang papalit.

ang umaga ay nagsisimula matapos ang gabi. at ang gabi ay nagsisimula matapos ang umaga. gaya ng bilog nilang hugis, maaring hindi na matatapos ang siklong ito.

sa huli, pag-unawa at lakas ang aking dasal.

familia telenovela: mula mara clara hanggang sa tayong dalawa

tanging ang ideal lamang ang pinapalabas sa telebisyon. at sa telebisyon lang lumalabas ang ideal.

bata pa lang ako ay sinundan na namin ang buhay ni marimar. mula nung pinalabas siya sa channel 9 tapos nilipat sa channel 7. sinubaybayan din namin (tuwing hapon) sina rosalinda, camilla, chabellita, betty la fea, alicia at kung sino pang espaniolang maganda na lumaking mahirap na yun pala ay anak ng mayamang may-ari ng hacienda at ang hot papa na matagal nang sinusuyo si espaniola ay anak naman ng kaibigan, kung hindi man ay kaaway, ng tunay na pamilya ng babae pero sa huli ay mamayani ang pag-ibig!

syang pormyula ng isang telenovela noong kabataan ko.

sa gabi naman, tinangkilik namin ang esperanza, mula sa puso, pangako sa yo, it might be you, maging sino ka man at kung ano pang mga palabas na ang pamagat ay pamagat din ng kanta. at kung ano ang kwento ni espaniola na binanggit ko kanina, gayundin ang kwento ng pilipinang bida. palagi nga lang may tagpo na may kikidnapin at dadalhin sa bulok na warehouse o lumang terminal ng bus tapos magkakaroon ng sagupaan na hindi nauubusan ng bala ang bida. at siyempre, pagkatapos lang ng bakbakan darating ang pulis.

pero kahit baduy, pinanuod ko pa din.

at dahil nag-sawa ang mundo sa mga haciendero at haciendera, umuso naman ang mga koreano at koreana pati ang mga kwento nilang chummy lang talaga. kung saan kadalasan mamimili ang bidang babae sa dalawa nitong manliligaw at ang parehas na manliligaw ang anak ng ceo ng isang malaking kompanya o kung hindi man ay may-ari mismo ng kompanya.

lahat ng ito, mula dramarama sa hapon hanggang sa primetime bida, sinubaybayan namin ng pamilya ko.

dito kasi namin nakikita ang 'magandang buhay', ang ideal.

sa mga telenovela natutupad ang mga panaginip na kahit kailan ay hindi namin makakamit. sa mga telenovela lang natutupad ang mga pangarap ng malaking bahay at madaming kotse, pa din ng masarap na agahan na may hotdog, bacon at tasty bread at ang pag-kain ng hapunan ng sabay sabay.

telenovela ang nagdidikta ng merkado ng magandang buhay.

pero wala na akong panahon manood ng telenovela ngayon. hindi na rin nakukumpleto sa harap ng telebisyon ang pamilya ko. minsan na lang siguro.

siguro pasimuno ko bilang madalas na ang pag-uwi ko ng gabi, o kaya naman ay dahil palagi ng tulog ang nanay ko pagkatapos mag-rosaryo. pero hindi ko na talaga alam kung ano ang nangyari sa tayong dalawa. mas nasubaybayan ko pa ang mara clara na kung iisipin ay lagi ko lang tinutulugan dati. siguro nga sa oras at sa dami ng ginagawa. siguro din naman hindi.

kaninang umaga, sabay-sabay kaming nag-almusal.

kaninang umaga, nagkamustahan kaming pamilya sa hapag-kainan. gaya ng kung paano sila magkamustahan sa mga telenovela.

tanging ang ideal lamang ang pinapalabas sa telebisyon. at sa telebisyon lang lumalabas ang ideal. pero ang ideal ay nagbabago din dala ng panahon.

ito na marahil ang 'magandang buhay' para sakin.

habulan

habulan ang laro namin palagi ni jojo, ang kapatid kong autistic.

kapag lalabas siya ng bahay para kumuha ng kendi sa tindahan, hahabulin ko kaagad siya. ganito kami halos araw-araw lalo na kapag naiiwan nilang nakabukas ang gate ng bahay.

pero kanina ang habulang hindi ko kailanman makakalimutan.

katatapos lang ng misa at pauwi na kaming magkakapatid, liban kay jojo na sadyang nagpa-iwan sa bahay, nang makasalubong namin siyang lumuluha at patakbo papuntang kapilya. agad kong kinuha ang braso ng umiiyak kong kapatid at inakbayan ito hanggang sa pag-uwi. laking gulat ko nga na hindi siya pumiglas o ano man, tahimik siyang umiiyak at nagpupunas ng luha. nag-alala ako. ang akin lang ay mapawi ang mga luha niya.

hindi ko makakalimutang umiiyak siya kanina.

minsan lang kasi umiyak ang kapatid ko. kaya habang naglalakad, iniisip ko kung ano marahil ang nagpa-iyak sa kanya. bakit pa niya kinailangan tumakbo sa direksyong hindi naman niya dati tinatahak?

ayaw ni jojo ang maiwan sa bahay mag-isa, sabi ni mama. malamang daw siguro matagal na niyang pinilit makalabas ng bahay para sumunod sa misa, kaso kinandado namin ang gate, akala kasi namin ayaw na niya talaga. dagdag pa ni mama, sinubukan din marahil ni jojo ang tumalon sa bakod para lang makalabas dahil nakita na lang niya na nasa lupa ang nasirang sandals ng kapatid ko. nasira umano sa pagtangka niyang tumalon ng bakod.

sira na ang sandals ni jojo. ang tanging sapin niya sa paa. at ayaw niyang mag-suot ng iba liban na lang sa dumi ng lupa na hinahayaan niyang tumubo sa kanyang talampakan.

hindi ko alam kung ano ang iniyakan niya, ang sandals o ang misa?

hindi ko alam. pero niyakap ko na lang si jojo baka sakaling gumaan ang loob niya. ayokong ayoko pa man ding nasasaktan ang kapatid ko.

naisip ko lang, hinayaan ni jojo na masira ang sandals niya sa pag-asang makahabol ng misa.

habulan ang laro ng mundo.

at kasama sa laro ang pagsusugal ng ilang mga mahahalagang bagay at ang mabigong makarating sa paroroonan.

sa huli, tanging pag-hilom lamang ang tangi kong dasal.

inflata-pools at kung bakit marso ang buwan ng mga pagtatapos

marso ang buwan ng mga pagtatapos.

alinsabay ng paglabas ng ilang mga kabahayan ng inflata-pool para sa mga bata, ay ang mga badya ng nalalapit na wakas.

alam ko, noong bata ako, kapag nilabas na ni mama ang inflata-pool sa bahay, hudyat na ito ng bakasyon. tapos na ang paghihirap sa eskwela at nagsisimula na kaming magdiwang sa loob ng plastik na tampisawan na halos braso na lang namin ang gumagalaw dahil sa sikip.

ito para sa amin, isama na din natin ang mais-con-hielo, ice candy at mango shake, ang pabuya ni mama para sa aming pag-aaral ng mabuti sa eskwela.

marso pa lang ay nilalabas na ni mama ang inflata-pool sa bahay.

marso pa lang ay damang-dama na naming magkakapatid ang nalalapit na pagtatapos ng pasukan.

pero madaming nagbabago matapos ang mahabang panahon.

marso ang buwan ng mga pagtatapos.

alinsabay ng pagkabutas ng inflata-pool sa bahay dahil sa labis na gamit ay ang pagtutuldok sa ilang mga bagay.

kaya ang dating taunang laruan bago matapos ang pasukan ay ginawa na lamang na trapal sa likod-bahay. wala na kasi itong pakinabang pa. hindi na kasi nito magagampanan ang dapat niyang silbi sa lipunan.

gaya ng ilang mga relasyon na wala nang patutunguhan, ay dapat lamang tuldukan.

lalo pa kung ito ay nagsgasan na at wala na sa dati nitong konteksto.

marso ang buwan pagkatapos ng pebrero.

marso ang buwan ng pagtutuldok sa mga relasyong wala ng patutunguhan pa.

pero sa bawat puwang ay palaging may hahalili.

marso ang buwan ng mga pagtatapos.

sa likod ng lahat ng alaala ng nakaraang taon ay ang pag-asang kung may mawala man ay may darating na bago.

at siyempre ang pangako na anuman ang mangyari, ang lahat ng alaala ay mananatili.

marso ang buwan ng mga pagtatapos, syang hudyat ng mga bagong simula.